Karaka "Sao Gabriel"

VASCO DA GAMA

Vasco da Gama był trzecim synem Estêvão da Gama, drobnego szlachcica prowincjonalnego, który był dowódcą twierdzy Sines na wybrzeżu prowincji Alentejo w południowo-zachodniej Portugalii. Niewiele wiadomo o jego wczesnym życiu. W 1492 roku król Portugalii Jan II II wysłał go do portu Setúbal, na południe od Lizbony i do Algarve, najbardziej wysuniętej na południe prowincji Portugalii, aby przejąć francuskie statki w odwecie za złamanie traktatu pokojowego w stosunku do portugalskiej żeglugi - zadanie, które da Gama szybko i skutecznie wykonane.

W 1495 r. Król Manuel wstąpił na tron. Równowaga sił między frakcjami na portugalskim dworze przesunęła się na korzyść przyjaciół i patronów rodziny da Gama. Jednocześnie wznowiono zaniedbany projekt: wysłanie floty portugalskiej do Indii, aby otworzyć szlak morski do Azji i oskrzydlić muzułmanów, którzy dotychczas cieszyli się monopolem handlu z Indiami i innymi wschodnimi stanami. Z nieznanych powodów do poprowadzenia ekspedycji wyznaczono da Gamę, który miał wtedy niewielkie doświadczenie jako żeglarz.

Pierwsza podróż

Da Gama wypłynął z Lizbony 8 lipca 1497 r. flotą czterech statków - dwóch średniej wielkości trójmasztowych karak, każda o masie około 120 ton, zwanych „São Gabriel” i „São Rafael” (pod dowództwem brata Vasco, Paulo da Gamy), 50-tonowa karawelą o nazwie „Berrio” pod dowództwem Nicolau Coelho  i okrętem zaopatrzeniowym Sao Miguel. Z flotą da Gamy wyruszyło trzech tłumaczy - dwóch mówiących po arabsku i jeden, który mówił kilkoma dialektami Bantu. Na pokład wzięto padrões (kamienne filary), które stawiano na nowoodkrytych ziemiach .

Po opłynięciu 15 lipca Wysp Kanaryjskich, flota dotarła 26 czerwca do São Tiago (Santiago) na Wyspach Zielonego Przylądka , pozostając tam do 3 sierpnia. Przed próbą opłynięcia Przylądka Dobrej Nadziei, aby uniknąć prądów Zatoki Gwinejskiej, Da Gama jako pierwszy Europejczyk popłynął szerokim łukiem przez Południowy Atlantyk  z dala od wybrzeży Afryki. 7 listopada flota dotarła do zatoki Santa Helena (obecnie w Republice Południowej Afryki). Niekorzystne wiatry i niekorzystny prąd opóźniały okrążanie Przylądka Dobrej Nadziei aż do 22 listopada. Trzy dni później da Gama zakotwiczył w Mossel Bay i wzniósł padrão. Po wypłynięciu w dalszą podróż 8 grudnia, flota dotarła do wybrzeża Natal w Boże Narodzenie. 25 stycznia, da Gama dotarł do rzeki Quelimane w Mozambiku, którą nazwał Rio dos Bons Sinais (Rzeka Dobrego Omenu), i wzniósł kolejny padrão. Ponieważ znaczna część załogi chorowała na szkorbut, podjęto decyzję o miesięcznym odpoczynku i naprawie statków.

2 marca flota dotarła na Wyspę Mozambik, której mieszkańcy uważali Portugalczyków za muzułmanów takich jak oni. Sułtan Mozambiku dał da Gamie dwóch pilotów, z których jeden jednak opuścił wyprawę, gdy odkrył, że Portugalczycy są chrześcijanami.

Flota da Gamy dotarła do Mombasy (obecnie w Kenii) 7 kwietnia i zarzuciła kotwicę w Malindi a stamtąd wypłynęła na wschód, prowadzona przez arabskiego pilota Ahmada Ibn Madżida. Po 23 dniach ujrzano góry Ghaty w Indiach, a 20 maja 1498 roku zakotwiczono w okolicach Kalikutu (Kozhikode) na Wybrzeżu Malabarskim. Tam da Gama wzniósł kolejny padrão, aby udowodnić, że dotarł do Indii. Spotkanie z Zamorinem, hinduskim władcą Kalikutu (wówczas najważniejszego centrum handlowego w południowych Indiach), nie było udane, szczególnie z powodu tandetnych podarunków Da Gamy i niegrzecznego zachowania. Nie zawarto również żadnego traktatu - częściowo z powodu wrogości muzułmańskich kupców, a częściowo dlatego, że prezenty i tanie towary handlowe, które przyniósł da Gama, pasowały bardziej do ​​handlu zachodnioafrykańskiego i nie stanowiły żadnej atrakcji w Indiach. Portugalczycy błędnie uważali Hindusów za chrześcijan.

Po wzroście napięcia da Gama wypłynął pod koniec sierpnia, zabierając ze sobą pięciu lub sześciu Hindusów, aby król Manuel mógł poznać ich zwyczaje. Nieznajomość lokalnych warunków morskich spowodowały, że da Gama wybrał najgorszą porę roku i musiał zmagać się z wiatrami monsunowymi. Do Malindi dotarł po prawie trzech miesiącach 8 stycznia 1499 roku. W tym czasie wielu członków załogi zmarło na szkorbut. W Malindi, z racji zmniejszenia się ilości załogi, da Gama nakazał spalenie „São Rafael”. Mozambik, został osiągnięty 1 lutego, a 20 marca „São Gabriel” i „Berrio” okrążyły Przylądek Dobrej Nadziei. Miesiąc później zostały rozdzielone podczas burzy i "Berrio” dotarł do rzeki Tag w Portugalii 10 lipca 1499 roku. Da Gama w „São Gabriel” kontynuował podróż na wyspę Terceira na Azorach, skąd podobno wysłał swój okręt flagowy do Lizbony. Sam dotarł do stolicy 9 września. Brat Vasco, Paulo zmarł na Terceirze a z pierwotnej załogi, która liczyła 170 osób przeżyło 55. 

Wyprawa przyniosła Portugalczykom wielki sukces, zarówno w dziedzinie odkryć geograficznych, jak i pod względem handlowym. Europejczycy po raz pierwszy poznali wschodnioafrykańskie wybrzeże aż do obecnej Kenii na północy i po raz pierwszy naniesiono na mapy stosunkowo dokładne kontury Afryki. Da Gama był wielkim odkrywcą i zarazem pierwszym portugalskim konkwistadorem na Oceanie Indyjskim. Dążył przede wszystkim do otwarcia nowych dróg handlowych i wzmocnienia potęgi swojego kraju. Jego pierwsza wyprawa była jednym z najważniejszych wydarzeń w dziejach odkryć geograficznych i jednocześnie zapoczątkowała okres podboju i grabieży kolonialnej wybrzeży oraz wysp Oceanu Indyjskiego. Dzięki niej Ocean Indyjski, uważany od czasów Klaudiusza Ptolemeusza za zamknięte morze wewnętrzne, okazał się połączony z innymi oceanami. Wyprawa zapoczątkowała bezpośrednią wymianę handlową Europy z Azją Południową, a w konsekwencji także z Azją Południowo–Wschodnią i Azją Wschodnią. Pozwoliła też na zbliżenie kulturowe między Zachodem a Wschodem i dzięki niej Portugalia stała się na krótko największą potęgą morską XVI w. Da Gama został hojnie nagrodzony i otrzymał tytuł „Admirała mórz indyjskich”, roczną emeryturę w wysokości 1000 cruzados i posiadłości. Vasco Da Gama prawdopodobnie w 1500 roku poślubił Caterinę de Ataíde, z która miał sześciu synów.

Druga podróż

Aby wykorzystać osiągnięcia da Gamy, Manuel I wysłał do Kalikutu flotę 13 okrętów pod dowództwem portugalskiego nawigatora Pedro Álvaresa Cabrala. Zyski z tej wyprawy pozwoliły na zorganizowanie trzeciej floty. Dowództwo nad 10 okrętami ponownie powierzono da Gamie, towarzyszyły mu dwie dodatkowe floty składające się z 10 okrętów. Żeglując w lutym 1502 roku flota zawinęła do Cape Verdes, a następnie 14 czerwca do portu Sofala w Afryce Wschodniej. Po krótkim pobycie w Mozambiku portugalska wyprawa popłynęła do Kilwy (obecnie Tanzania). Władcy Kilwy, nieprzyjaznemu wobec Cabrala, da Gama zagroził spaleniem Kilwy, jeśli ten nie podda się Portugalczykom i nie przysięgnie lojalności wobec króla Manuela.

Wybierając się do południowej Arabii, da Gama zatrzymał się w Goa (później centrum portugalskiej potęgi w Indiach), po czym udał się do Kannur, portu w południowo-zachodnich Indiach na północ od Kalikutu, gdzie czekał na arabską wysyłkę. Po kilku dniach przybył arabski statek z towarami i 200 - 400 pasażerami, w tym kobietami i dziećmi. Według niepewnych źródeł dalsza historia, być może przesadzona, stawia da Gamę w ponurym świetle. Legenda głosi, że po przejęciu ładunku da Gama zamknął pasażerów na pokładzie schwytanego statku i podpalił go, zabijając wszystkich.

Po tym, jak da Gama zawarł sojusz z władcą Kanuuru, wrogiem Zamorina, flota popłynęła do Kalikutu, aby zniszczyć handel i ukarać Zamorin za przysługę okazaną muzułmańskim kupcom. Da Gama ostrzelał port, pochwycił i zmasakrował 38 zakładników. Portugalczycy popłynęli następnie na południe do portu Koczin, z którego władcą, również wrogiem Zamorina zawarli sojusz. Po tym, jak zaproszenie od Zamorina dla da Gamy okazało się próbą jego uwięzienia, Portugalczycy stoczyli bitwę z arabskimi statkami u wybrzeży Kalikutu. 20 lutego 1503 roku flota opuściła Kannur w kierunku Mozambiku, a 11 października dotarła do Tagu.

Trzecia podróż

W 1524 da Gama został mianowany Wicekrólem Portugalii w Indiach i udał się tam po raz trzeci. W tym czasie F. de Almeida i A. de Albuquerque złamali muzułmańską potęgę handlową i w rękach Portugalczyków znalazło się wiele ośrodków handlowych w Indiach, na Cejlonie i Półwyspie Malajskim. Po przybyciu do Goa we wrześniu 1524 roku da Gama natychmiast postanowił naprawić liczne nadużycia administracyjne, które wkradły się pod jego poprzedników. Czy to z powodu przepracowania, czy z innych przyczyn, wkrótce zachorował i zmarł w Koczin 24 grudnia 1524 roku. Został pochowany w pierwszym katolickim kościele w Indiach — kościele świętego Franciszka w Koczin. W 1538 r. Jego ciało zostało przewiezione do Portugalii i pochowane w Vidigueira.